1659ஆம் ஆண்டு பிறந்த சம்பாஜிக்கு இரண்டு வயதில் தாயை இழக்க நேர்ந்தது. சிவாஜி மற்றும் பாட்டி ஜீஜாபாயின் அன்பு பராமரிப்பில் வளர்ந்த அவர், சிறு வயதிலேயே அரசியல் சூழ்நிலைகளை நேரில் கண்டார். ஔரங்கசீப் சிவாஜியை ஆக்ரா சிறையில் அடைத்தபோது, அவருடன் சிறையிலும் இருந்தார். பின்னர் தந்தையுடன் சிறையிலிருந்து தப்பிக்கவும் துணிந்தார். சமஸ்கிருத மொழியில் ஆழ்ந்த ஈடுபாடு கொண்ட சம்பாஜி, சிறந்த கல்வியாளராக உருவெடுத்தார்.
அரசியல் பிரவேசமும் குடும்ப பிளவும்
1670 முதல் சிவாஜி தனது மகனை நிர்வாகப் பணிகளில் ஈடுபடுத்தினார். இயல்பாகவே அவர் அடுத்த வாரிசாக பார்க்கப்பட்டார். ஆனால் சிவாஜியின் இரண்டாவது மனைவி சொய்ராபாய், தனது மகன் ராஜாராமை அரியணை ஏற்ற விரும்பினார். இந்த குடும்ப பிளவு காரணமாக, சம்பாஜி மனமுடைந்தார். அவரது ஆதரவாளரான பாட்டி ஜீஜாபாய் 1674இல் மறைந்ததும், அவரது நிலை மேலும் பாதிக்கப்பட்டது.
முகலாயர்களுடன் இணைந்த காலம்
1678 டிசம்பரில் சம்பாஜி அதிரடியாக தந்தையை விட்டு பிரிந்து, முகலாய கவர்னர் திலேர் கானுடன் சேர்ந்தார். 21 வயது இளைஞரான அவர், குடும்பத்தில் ஏற்பட்ட அவமானத்தால் இந்த முடிவை எடுத்ததாக வரலாற்றாசிரியர்கள் குறிப்பிடுகின்றனர். ஆனால் திலேர் கானின் கொடூர ஆட்சி முறையால் மனம் மாறி, ஓராண்டுக்குள் மீண்டும் தந்தையிடம் திரும்பினார்.
அரியணை ஏற்றமும் பழிவாங்கலும்
1680இல் சிவாஜி மறைந்தபோது, சம்பாஜி மராட்டிய சாம்ராஜ்யத்தின் அரசரானார். ஆட்சிப் பொறுப்பேற்ற ஓராண்டிலேயே, தனது சித்தி சொய்ராபாய் மீது பழிவாங்கும் நடவடிக்கை எடுத்தார். சிவாஜிக்கு விஷம் கொடுத்ததாக குற்றம்சாட்டி, அவருக்கு மரண தண்டனை விதித்தார். இது வரலாற்றாசிரியர்களால் பொய்யான குற்றச்சாட்டு என்று கருதப்படுகிறது.
ஔரங்கசீப்புடன் மோதலும் சித்திரவதையும்
1681-82 காலகட்டத்தில் ஔரங்கசீப் தென்னிந்தியாவை கைப்பற்றும் முயற்சியில் இறங்கினார். 1689இல் சம்பாஜி ரத்னகிரியில் சிறைப்பிடிக்கப்பட்டார். கோமாளி உடையில் ஊர்வலமாக அழைத்துச் செல்லப்பட்ட அவர், ஔரங்கசீப் முன் தலை குனிய மறுத்தார். இஸ்லாத்துக்கு மாற மறுத்ததால், பதினைந்து நாட்கள் கொடூர சித்திரவதைக்கு உள்ளாக்கப்பட்டார்.
துயரமான முடிவு
1689 மார்ச் 11 அன்று சம்பாஜியின் உடல் உறுப்புகள் ஒவ்வொன்றாக துண்டிக்கப்பட்டு, இறுதியில் தலை வெட்டப்பட்டது. அவரது துண்டிக்கப்பட்ட தலை தெற்கின் முக்கிய நகரங்களில் ஊர்வலமாக எடுத்துச் செல்லப்பட்டது. அவரது மனைவியும் மகன் ஷாஹுவும் முகலாயர்களால் சிறைபிடிக்கப்பட்டனர். இதன்பின் அவரது சகோதரர் ராஜாராம் அரசராக்கப்பட்டார்.
சம்பாஜியின் வரலாற்று முக்கியத்துவம்
சம்பாஜியின் வாழ்க்கை குடும்ப பிளவு, அரசியல் சதி, மத மோதல்கள் என பல சோகங்களை கண்டது. அவரது வீர மரணம் மராட்டிய வரலாற்றில் ஒரு திருப்புமுனையாக அமைந்தது. தனது கொள்கைகளுக்காக உயிரை துறந்த அவரது தியாகம், மராட்டிய மக்களின் நினைவில் என்றும் நிலைத்திருக்கிறது.
பின்விளைவுகள்
சம்பாஜியின் மரணத்திற்குப் பிறகு, மராட்டிய சாம்ராஜ்யம் கடும் நெருக்கடியை சந்தித்தது. ஆனால் ராஜாராமின் மனைவி தாராபாய் தலைமையில் மராட்டியர்கள் முகலாயர்களை எதிர்த்து போராடினர். இந்த போராட்டம் பின்னாளில் முகலாய சாம்ராஜ்யத்தின் வீழ்ச்சிக்கு ஒரு முக்கிய காரணமாக அமைந்தது.